Yerkürenin en eski arazilerinin bulunduğu ilk canlılar dönemi ...

Arkeyen, (Frn. archéen).
Arkeozoik,
Azoik.
Yunanca ilkel anlamına gelen arkhaios kelimesinden alınmıştır. 
Yerkürenin en eski arazilerinin tümüne verilen ad.
Antik dönemlere ait. 
Antekambriyen dönemi.
Prekambriyum’un en eski alt bölümüne verilen ad. 

Jeolojik zamanların en eskisi olan ve ilkel zaman denen bu dönem günümüzden 4-3,5  milyar yıl öncesine aittir. 

Eski kıtalar, Doğu Avrupa, Afrika, Kanada, Suriye ve Arabistan platoları bu dönemde masifleşmiştir. İlk tek hücreli canlılar bu dönemde yaşamıştır. Gnays, granit ve mikaşist katmanlarından oluşmuştur. Bu katmanlar jeolojik faaliyetler sonucunda çok şiddetle kıvrılmış olup katmanları arasında canlılara ait fosillere, hayvan kalıntılarına, bazı mantar ve yosun izlerine rastlanan bu döneme antekambriyen veya arkeozoik denir. 

   Jeolojik zaman ve devirler;  

• İlkel Zaman (Prekambriyen - Antekambriyen) - İlk bakteri ve algler oluşmuştur. 

• I. Zaman (Paleozoik) - Kıtalar tek parça olarak bütün bir haldeydi. Bu duruma Pangea denir. Yer kabuğundaki şiddetli kırılma ve kıvrılmalarla Ural ve İskandinav dağları oluşmuş. Sürüngenler ortaya çıkmıştır.Bu dönemin sonunda taşkömürü yatakları oluşmuştur. Balığa benzer ilk organizmalar, canlılar ortaya çıkmış olup bunlar graptolit ve trilobittir.  

• II. Zaman (Mezezoik): Tortulaşmanın olduğu durgunluk dönemidir. Yerkabuğu parçalanarak ayrı kıtalara bölünmüştür. Türkiye'nin bulunduğu sahada Tetis jeosenklinali oluşmuştur. İkinci zamana ait canlılar ammonit ve dinozordur. 

• III. Zaman (Neozoik -  Tersiyer ); Bu zamanda Atlas ve Hint Okyanusları ile buna bağlı olarak petrol, linyit,  tuz ve bor yatakları oluşmuştur. Alp-Himalaya  kıvrım dağları oluşmuştur. Kıtalar bugünkü görünümünü kazanmaya başlamıştır. Şiddetli volkanik olaylar ve depremler görülmüştür. Üçüncü zamana ait canlılar nümmilit, hipparion, elephas ve mastadon'lardır. 

• IV. Zaman (Antropozoik - Kuvaterner ). Bu zaman Buzul çağı ve buzul çağı sonrası olmak üzere iki döneme ayrılır. 

Buzul çağında; Daha ziyade kuzey yarım kürede şiddetli soğuma görülmüştür. Bunun etkisiyle batı Avrupa, İskandinavya ve Kanada gibi karalar buzullar altında kalmıştır. İklimde büyük değişiklikler nedeniyle dört buzul dönemi (Günz, Mindel, Riss, Würm) yaşanmıştır. Bunların sonucunda çeşitli hayvan ve bitki türleri yok olmuştur.

Buzul çağı sonrasında; İklimler bugünkü koşullara uygun hale gelmiştir. Bu dönemde  İstanbul ve  Çanakkale boğazları oluşmuştur. Egeid karası çökmüştür.