Ballıca Mağarası,Kazova’ da kıvrıla kıvrıla akan Yeşilırmak’ı izleyen Tokat-Turhal karayolunun 23. km.’sinden güneye ayrılan yolun sapağında, iki levha dikkati çeker. Bunlardan birincisi Pazar ilçesini, sarı renkli olan diğeri ise Ballıca Mağarası’nı göstermektedir. Ballıca Mağarası, Turhal'a 32 km.,Tokat'ın 26 km. güneybatısında bulunan Pazar ilçesinin 7 km. güneydoğusundadır.
Tokat-Mağara arası 33 km.'dir.
Pazar ilçesine ayrılan yol 3. km.’den sonra Yeşilırmak’a ulaşır. Yol buradan, Anadolu Selçuklularının yaptırdığı köprüden geçerek tarihi “Kral Yolu“na bağlanır. Yılların ve Yeşilırmak’ın uzun zamandır yıpratmadığı bu güzel köprünün hemen yakınında, 1238′de yapılan Mahperi Hatun Kervansaray bütün haşmetiyle ırmağı ve yoldan geçenleri seyreder. XII. yüzyıldan beri Anadolu’dan Karadeniz’e gelen kervanların konaklama ve dinlenme merkezi olan Pazar, geçmişle bugünün kucaklaştığı, tarihle doğanın iç içe olduğu şirin bir ilçedir. İşte, Ballıca Mağarası bu ilçenin sınırları içinde yer alır.
Ballıca Mağarası kristalleşmiş kireçtaşlarından meydana gelmiştir. Sınırlı kireçtaşı oluşumu göz önüne alındığında, mağaranın hacmi inanılmaz derecede büyüktür. Buradaki kireçtaşlarının yatağı yoktur;özürlü ve kırılmıştır ayrıca çatlaklar kalsiyum karbonatla doldurulmuştur. Ballıca Mağarası Tokat Dağı'nın başkalaşmış şistleri üzerinde uzanan karstik kristal kireçtaşıyla oluşmuştur. Mağaranın içerisinde yer alan kristalleşmiş kireçtaşı kütlesinin yüzey alanı yaklaşık 30 hektardır.
Tektonizm ve karstikleşmenin sonucu olarak, bu oluşumun derin yerlerindeki çözelti boşlukları mağaraya bir yükselti sağlamıştır. Kireçtaşlarının sınırlı yüzey boyutuna rağmen bilinen mağara 680m. uzunluğunda ve geniş kapsamlı karstikleşme gösteren 6.500 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır.
Ballıca Mağarası esas olarak iki yönde gelişmiştir. KD-GB (1.Galeri) ve KB-GD (2.Galeri). (K38° B ve K47° D) Kireçtaşları içerisindeki kırılma sistemleri üzerinde yapılan ölçümlerle bu verilen yönler doğru orantıda devam etmektedir. Mağara tabanı kuzey batıdan güneydoğu yönüne doğru derece derece azalır ve kuzeydoğudan güneybatıya doğru düzensiz seviyelerde uzar. Bu da bize mağaranın gelişme esnasında tekrarlanan tektonik hareketleri gösterir.
Çeşitli tiplerde geniş kapsamlı ikincil oluşumlar mağaranın girişinden bitimine kadar her yerde bulunmaktadır. Bütün sarkıtlar (drapeli, damlataşlı, makarna-şekilli, paraşüt-şekilli, soğan-şekilli, pırasa-şekilli), dikitler, kolonlar, sarkan yapılar, havuzlar ve mağara incileri gerçekten çok önemlidir.
Pasajlar ve sözde salonlar çoğunlukla tektonik hatlarla kesilmiştir ve böylece ya aniden yönlerini değiştirirler yada seviyeleri gittikçe azalır. Çünkü kolonlar genellikle kırık hatlar boyunca şekillenmiştir.
