Kavılca, (Triticum dicoccum).
Kabulca,
Kabılca .
Kavılca, dünyanın en eski buğday türlerinden biri.
Anadolu topraklarında asırlardır yabani olarak yetişen Kavılca buğday türü, Neolitik Çağlarda ıslah edilerek sofralarda önemli bir yer edinmis. Kars'ta bilhassa Büyük Çatma köyünde az da olsa halen ekilmekte ve kış aylarında tandırda hazırlanan kaz yemekleriyle yenilmekteydi. Proje başlangıcında (2006) yörede zorlukla 2 ton kadar bulduğumuz Kavılca'nın Anadolu'da yaşam sürdürmesini belki de en çok bu geleneğe borçluyuz. Projenin ilk etabında çoğalttığımız Kavılca, Kars yöresinde proje dışında da birçok köye yayılmış durumdadır.
Buğday, hemen hemen her devirde insanların en önemli gıda maddesini teşkil etmiştir. Beslenme için lüzumlu olan nişasta ve proteinli maddeleri oldukça uygun bir oranda (1/6) ihtiva etmesi, bu bitkinin ziraatte en başta yer almasına sebeb olmuştur.Yeryüzünde ziraate tahsis edilen arazinin yarısından fazlası (% 55) tahıl bitkilerine ayrılmış bulunmaktadır. Buğday taneleri renk bakımından sarı kırmızı ve beyaza yakın renktedir.
Buğday türleri, kromozom sayıları bakımından üç grupta toplanır:
Kaplıca serisi (Diploid formlar: Kromozom sayısı=14);
Gernik serisi (Tetraploid formlar: Kromozom sayısı=28);
Yumuşak buğday serisi (Hexaploid formlar: Kromozom sayısı=42).
Buğday Çeşitleri;
Adana, (Beyaz sık kılçıklı, Beyaz, renkli oval yapıda sert bir taneli).
Aksel, Altıntaş,
Akbaşak: (Beyaz bir buğday cinsi.)
Altay, (Kışlık ekmeklik buğday çeşididir).
Atilla,
Aytın,
Akekin,(Beyaz, iri taneli, kırmızı başaklı bir çeşit kılçıklı buğday, Beyaz, iri taneli ve kırmızı başaklı bir buğday cinsi),
Akekin,(Beyaz, iri taneli, kırmızı başaklı bir çeşit kılçıklı buğday, Beyaz, iri taneli ve kırmızı başaklı bir buğday cinsi),
Aksarkan( Beyaz buğday çeşidi.)
Bağcı,
Basri Bey , (Başaklar dik duruşlu ve sık yapıda, Kılçıklı olup kılçık rengi beyazdır.)
Bezosteja, (Rusya'dan getirilmiş, Sap kısa boylu, sağlam yapılı ve gri yeşil renkli olup yaprakları tüysüzdür. Kılçıksız, beyaz kavuzlu, orta uzun, orta sık ve dik başaklıdır. Kışlık ekmeklik buğday çeşididir.)
Bolal,
Bayraktar,(Kuraklığa dayanıklı, ekmeklik bir buğday cinsi).
Anadolu beyaz (Başaklar kılçıksız, kırmızı başaklı, Tanesi uzunca ve az çok karınlıdır. Beyaz renklidir),
Ceyhan , (Beyaz kılçıklı başak yapısına sahip, başak uzunluğu orta olup başaklar dik duruşludur.)
Cumhuriyet,
Çakmak, Çetinel, Çeşit 1252,
Çalıbasan (İri ve sert taneli,uzun saplı ve kılçıklı bir buğday cinsi),
Dağtaş, Dariel (Beyaz renkli, iri taneli ve sert yapıda bir çeşittir. ).,
Doğu,
Ege, Esperia,
Fırat, Flamura, (Başakları kılçıklıdır, kırmızı-sert ve iridir).
Golia, (Başak yapısı fuziform'dur. Orta kısımları şişkin, uç kısmı incelmiş, orta uzunlukta, yoğunluğu yüksektir. Beyaz renkte orta uzunlukta kılcıklara sahiptir.Kırmızı yarı sert buğday cinsidir).
Gerek (Kışlık ekmeklik buğday çeşididir)., (Kılçıklı, başak ve kavuzları kahverengidir. Başak orta uzun, orta sıklıkta ve dik duruşludur.).
Gönen, (Başağı tepeden itibaren yan kılçıklı, beyaz kavuzlu, uzun (8-9 cm.) seyrek yapıda ve dik duruşludur.)
Gün, (Başaklan orta uzunlukta, orta-sik, dış kavuzları beyaz-sarı ve tüysüzdür. Beyaz kılçıklı olup olgunluk döneminde kilci klan dökülmez. Hasatı zamanında yapılmalıdır. Bazı yıllar kavuzlar açılarak tane dökme ihtimali vardır.).
Galil, Gediz,
İkizce,
Kavılca, (Kırmızı buğday, Sert bir buğday türü).Katea, (Kılçıksız, orta uzunlukta, başak yoğunluğu orta sıktır. Başaklar hafif eğimli vaziyette dururlar.Kırmızı buğday cinsidir.)
Kaplıca(Taneleri ufak bir buğday cinsi).
Karasu, (Kırmızı sert buğday cinsi),
Karabaş.(Kışa dayanıklı bir buğday cinsi).
Kıraç, (Kılçıklı, beyaz krem kavuzlu, orta uzun, yoğunluğu orta sık ve hafif eğik duruşludur.Beyaz sert taneli, )
Kırkpınar (Başakları kılçıklı, sarımsı beyaz kavuzlu, orta uzunlukta, orta sıklıkta ve dik duruşludur.)
Kaşifbey(Dik saplıdır. Başakları kılçıklı ve olgunlukta başak rengi beyazdır. Beyaz sert tanelidir).,
Kızıltan, Kınacı, Konya, Kırgız,
Kızıl buğday (Yumuşak bir buğday cinsi).
Kunduru,(Sert ve sarı renkli bir buğday cinsi).
Kutluk,
Menceki,
Mızrak, Meksika,
Momtchill, (Beyaz renkli ve kılçıksız başaklıdır. Başaklar orta boyda, orta sıklıkta ve dik duruşludur.)
Odeskaya,
Orso-Durlu, (Başağı orta uzunlukta ve sıklıkta, kirli beyaz renkli ve kılçıklıdır.)
Panda,
Pamukova-97, (Tane oval şekilde olup, orta irilikte, kırmızı renkte, yarı sert yapıdadır.)
Pandas, (İtalyan orjinlidir, Başaklar beyaz kılçıklı ve yoğunluğu sıktır. )
Prostor, (Başaklar kısa kılçıklı ve dik duruşludur. Başak sıklığı normal olup uzunluğu 8-10 cm.dir. Kavuzlar açık sarı ve tüysüzdür.Kırmızı buğday cinsidir.)
Pehlivan, (Başaklar kılçıksız, beyaz kavuzlu ve başakçıların dizilişi paraleldir. Başaklar dik duruşludur.Kırmızı yarı sert buğday cinsidir. Kışlık ekmeklik buğday çeşididir. )
Sagittario (Kırmızı sert buğday cinsi), Salihli,
Saraybosna,(Kırmızı yarı sert buğday cinsidir.), Selçuklu,
Sadova, (Beyaz kılçıksız, orta boylu ve orta sıklıktadır.)
Sana,(Kırmızı buğday cinsidir.).
Seyhan, (Başakları beyaz renkli ve sık kılçıklı olup başak yoğunluğu ortadır. )
Seval,
Sultan, Süzen,
Türkmen,
Tahirova (Bitki boyu orta uzunluktadır. Bitki gelişimi diktir. Başaklar beyaz renkte, kılçıklı ve paralel kenarlıdır.).
Tosunbey,(Ekmeklik çeşidi).
Yüreğir, (Başakları yarı yatık, yoğunluğu seyrek ve beyaz renkli, kılçıklıdır.)
Zenit.
Zencirci, (Ekmeklik bir buğday çeşididir.).
