Alaaddin Ata Melik Cüveyni,Tarih- i Cihangüşa (Ta' rīkh-i jahān-gushā ),
13. yüzyılda Moğol hükümdarı Mengü Han'ın Karakurum'daki sarayında bizzat yaşamış olup Hülagü zamanında 20 yıl Bağdat valiliği yapmış olan İran' lı tarihçidir. Tarih- i Cihangüşa, kitabı, dünya fatihinin tarihi anlamına gelir. Moğolların 1217-1257 yılları arasındaki tarihini anlatmaktadır.
“Cihan Fatihinin Tarihi” manasına gelen Tarihi Cihangüşa, Moğollar ve İlhanlılar devletinde önemli görevler üstlenmiş olan ünlü tarihçi ve devlet adamı Alaaddin Ata Melik Cüveyni tarafından üç cilt olarak Farsça yazılmıştır. İhtiva ettiği zengin ve doğru bilgilerin çoğunun, yazarın bizzat şahit olduğu olaylara dayanması başka kaynaklarda bulunmaması yüzünden Moğollar, Harzemşahlar ve İsmailiye tarihinin birinci derecede önemli kitabı sayılmış, günümüze kadar değerini korumuş, pek çok tarihçi tarafından kaynak olarak kullanılmıştır. Orhun harfleriyle yazılan yazıtlardan 13.yüzyıl Moğol tarihçisi Alaaddin Ata Melik Cüveynî (Ebü'l- Muzaffer Alâúdîn Atâ‘ Melik bin Bahâiddîn Muhammed el-Cüveynî), Tarih-i Cihan Güşa adlı yapıtında söz etmiştir.
Günümüzde İran'nın kuzeydoğusunda tarihi büyük Horasan'nın Juvain şehrinde 1226 yılında doğmuştur. Cüveynî'nin dedesi ve babası, sırasıyla Celaleddin Harezmşah ve Ögeday Han'a sahib-divan veya maliye veziri olarak görev yapmışlardır. Emir Argun Agha'nun yardımcısı olarak tahminen 1246 yılında Gürcistan ve Ermenistanı içine alan büyük bir alanı yönetmekle görevlendirilmiştir. Cüveynî İmparatorluğun çok önemli bir memuru olur. Moğol başkenti Karakurumu iki defa ziyaret eder, böyle bir ziyaret onun Monğol fetihleri ilgili yazılarına başlanğıç olmuştur. 1256 yılı Kasım ayında sarp dağların tepesinde bulunan Alamut'tun fethinde Hülagû Han'nın yanında bulunmuş, ünlü kütüphanesini kurtarmıştır. 1258 yılında Bağdat istilasında Hülagû Han'a eşlik etmiş, ertesi yıl onun tarafından Bağdat, aşağı Mezopotamya ve Huzistan (Khūzestān) valisi görevi verilmiştir. 1282 yılı civarında Cüveynî Van Gölü'nün kuzeydoğusunda Ala-Taq otlağında bir Kurultay'a veya toplantıya katılır. Alaaddin Ata Melik Cüveynî 1283 yılında Azerbaycan'da Muğan Ovası'nda veya Arrân'da ölmüştür.
Alaaddin Ata Melik Cüveynî'nin söz sahibi kardeşi Şemseddin Cüveynî, Hülagû Han ve Abaka Han döneminde maliye bakanlığı yapmış, ortaçağ Gürcü krallığı ordu komutanı (Amirspasalar) Awak Zak'arean-Margrceli'nin kızı Koşak'ın kocasıdır. Cüveynî hükümdarlıkta diğer tarihçilerin hiç ulaşması mümkün olmadığı, kendi görevinden ve ailevi bağlantı nedeniyle kapalı ve gizli olan pek çok bilgiye ulaşmıştır. Bilinmeyen bir nedenden dolayı yirmi yıldan fazla süren tarihi kayıtları ölümünden önce 1260 yılında birden sona ermiştir.
