Pur,
Sivas çevresinde çok yaygın olan jips (alçıtaşı) formasyonuna bu çevre halkının verdiği ad.
Jips,
Alçıtaşı, Taş, Alçı, Kil,
Kireçli, Taşlı toprak, Killi taş,
Vurulunca çabuk parçalanan yumuşak taş.
Nehir yataklarında, kum ve taşların birlikte taşlaşmasından oluşan yumuşak taşlar.
Kayalıklarla kaplı uçurum.
Tarıma elverişli olmayan killi toprak.
Alçı taşı;
Kimyasal bileşimi kalsiyum sülfat olan bir mineral olup, bileşiminde iki molkristal suyu bulunan türüne JİPS(CaSO4.2H2O), susuz kalsiyum sülfat mineraline de Anhidrit (CaSO4)denir. Her birinin ayrı ayrı bulunduğu yataklar olmasına rağmen,bu iki mineral çoğu zaman birlikte bulunur. Alçı taşı, tabiatta 6 şekilde çözelmiş halde bulunur. Bunlar;
Doğal Anhidrit, Bassanit,
Jips,
Albatr,
İpek Jipsi,
Selenit.
Alçıtaşı kimyasal bileşimi kalsiyum sülfat olan bir mineraldir. Bileşiminde iki molekül kristal suyu bulunan türüne jips ( CaSO4 + 2H2O ) denir. Tabiatta alçı taşı büyük oranda anhidrit (CaSO4) veya dihidrat (CaSO42H2O) olarak bulunur. İçinde su bulunan kalsiyum sülfat minerali, tek veya ikiz sütunlar halinde billûrlanır. Alçı billurlarına kil ve marn içinde, veya tuzlu ve alçılı dağların boşluklarında rastlanır. Anadolu'da kaya tuzu ile birlikte bilhassa yukarı Kızılırmak bölgesinde büyük kayalar halinde bulunur.
Gerek jips gerekse anhidrit hiçbir zaman saf halde bulunmazlar. Bunun iki nedeni vardır. Bu iki mineralden her biri diğerine dönüşebilmektedir. Ayrıca alçı taşı yataklarına oluşum sırasında veya sonradan yabancı maddeler karışmış olabilir. Bu yabancı maddelerden başlıcaları ; Kalsiyum,Karbonat(CaCO3), Mağnezyum Karbonat (MgCO3) Klorürler,diğer Sülfatlar, Kil Mineralleri yahut Silis olabilir. Bunun sonucu olarak alçı taşı ancak % 85 ile % 95 arasındaki saflıkta elde edilmektedir. Jips genelde taş ocağından çıkarıldığı kalitesi ile ve hiçbir işleme tabi tutulmaksızın kullanılmaktadır.
Alçı taşı dünya çapında çok geniş yataklara sahiptir. Dünyada büyük miktarlarda jips rezervine sahip olan ülkeler ABD,Fransa , Rusya, İngiltere, Kanada ve Türkiye' dir. Türkiye' deki jips yataklarında bulunan jipslerin saflığı batı ülkelerindekine nazaran çok iyidir. Batı ülkelerinde % 70 saflıkta jipsler kullanılırken bu oran Türkiye' de % 95-99 civarındadır.
Jips yönünden çok zengin bir ülke olan Türkiye' nin rezervi milyonlarca tondur. Başlıca rezerv sahaları ; Beypazarı Havzası, Tuzgölü hafzası, Çankırı, Çorum-Yozgat havzası, Sivas havzası, Güneydoğu Anadolu havzası, Kars Kağızman-Tuzluca mıntıkası,Erzurum çevresi,Denizli çevresi, Balıkesir susurluk sahası ve Kütahya -Gediz sahasıdır.
Doğal alçıtaşının yanı sıra, kimyasal olarak sentezlenebilen kimya ham alçıları da (sentetik ham alçı , fosfat ham alçı , endüstri ham alçısı, atık alçı) vardır. Bu alçı, genellikle fosfor asidi imalatının ıslak sürecinde aşağıdaki denkleme göre oluşur:
Ca10(PO4)6F2+10H2SO4+2H2O----> 6H3PO4+10CaSO42H2O+2HF
Kimya ham alçısı ekonomik olarak kullanıma elverişli değildir. Zaten dünya genelinde alçı taşı rezervi yüksek oranda olduğu için kimya ham alçısına ihtiyaçta duyulmamaktadır. Alçı taşı başlıca yapılarda olmak üzere, tarımda (toprakları Ca2+ açısından zenginleştirmek) ve çimento sanayisinde (donma süresi düzenleyici olarak )kullanılır.
Alçı taşı dünya çapında çok geniş yataklara sahiptir. Dünyada büyük miktarlarda jips rezervine sahip olan ülkeler ABD,Fransa , Rusya, İngiltere, Kanada ve Türkiye' dir. Türkiye' deki jips yataklarında bulunan jipslerin saflığı batı ülkelerindekine nazaran çok iyidir. Batı ülkelerinde % 70 saflıkta jipsler kullanılırken bu oran Türkiye' de % 95-99 civarındadır.
Jips yönünden çok zengin bir ülke olan Türkiye' nin rezervi milyonlarca tondur. Başlıca rezerv sahaları ; Beypazarı Havzası, Tuzgölü hafzası, Çankırı, Çorum-Yozgat havzası, Sivas havzası, Güneydoğu Anadolu havzası, Kars Kağızman-Tuzluca mıntıkası,Erzurum çevresi,Denizli çevresi, Balıkesir susurluk sahası ve Kütahya -Gediz sahasıdır.
Doğal alçıtaşının yanı sıra, kimyasal olarak sentezlenebilen kimya ham alçıları da (sentetik ham alçı , fosfat ham alçı , endüstri ham alçısı, atık alçı) vardır. Bu alçı, genellikle fosfor asidi imalatının ıslak sürecinde aşağıdaki denkleme göre oluşur:
Ca10(PO4)6F2+10H2SO4+2H2O----> 6H3PO4+10CaSO42H2O+2HF
Kimya ham alçısı ekonomik olarak kullanıma elverişli değildir. Zaten dünya genelinde alçı taşı rezervi yüksek oranda olduğu için kimya ham alçısına ihtiyaçta duyulmamaktadır. Alçı taşı başlıca yapılarda olmak üzere, tarımda (toprakları Ca2+ açısından zenginleştirmek) ve çimento sanayisinde (donma süresi düzenleyici olarak )kullanılır.
