Gayakol, (İng. guaiacol, Fr. gaïacol) Guayak, Guayak ağacı,
Peygamber ağacı,
Frengi ağacı, Kutsal odun
Guaiacum officinalis, G. sanctum
Gugiakbaum,
Guaiacum officinale.
Peygamber ağacı reçinesinden çıkarılan ve hekimlikte kullanılan bir sıvı.
Antiseptik, anestezik, balgam söktürücü ve dezenfektan olarak kullanılan bir fenolik bileşik.
Guayakağacıgillerden, Jochblattgewâchse, Zygophyllacea familyasından 10-15 m. yüksekliğinde olan ağacı odunundan eter yağı çıkarılır. Drugları: Guayak odunu; Guaiaci lignum, Kabuğu, Guaiaci cortex, Reçinesi, Guaiaci resina.Guayak ağacının genellikle odunu reçine elde etmek ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Guayakağacıgillerin bilinen 4 türü mevcuttur ve bunlardan sadece Şifalı Guayak “Guaiacum officinale” ve Kutsal Guayak “Guaiacum sanctum” şifa maksadı ile kullanılır. Şifalı Guayak ve Kutsal Guayak arasındaki tek fark Şifalı Guayağın gövdesi kahverengimsi yeşil, Kutsal Guayağın gövdesi ise morumsu yeşil renktedir. Kızılderili kadınlarla cinsi münasebet kuran İspanyollar Avrupa’ya Frengi hastalığını yayarlar fakat aynı hastalık Kızılderililer arasında çok hafif geçer ve yapılan araştırmalarda Kızılderililerin Guayak odununun çayını içtikleri bu nedenle hastalığı hafif atlattıkları görülür. Avrupa’da yüzbinlerce insanın ölümüne neden olan Frengiye karşı bu ağacın odununun çayını içerler ve adı Frengi ağacı veya kötü hastalıkları iyileştirdiğinden Peygamber ağacı olarak anılır.
Almanca Frengiye Fransız hastalığı “Fransözenkrankheit” denir. Bu nedenle de bu ağaç Fransız odunu “Fransözenholz” denir. Fransızlarda İngilizlere, İngilizler Hollandalılara, Hollandalılar ise Almanlara Frengili derler. Çünkü eskiden bu ülkelerde bu hastalık oldukça yaygındır. Günümüzde bu ağacın Frengiye karşı pek etkili olmadığı ve romatizmaya etkili olduğu anlaşılmıştır. Vatanı Orta ve Güney Amerika’nın kuzeyi olan Guayak 1526 yılında İspanya’ya getirilmiş ve za*manla Avrupa’da çok yaygın olarak kullanılan bir şifalı bitki olmuştur.
Botanik: Ağaç 5-15m boyunda sürekli yeşil olan yani yapraklarını dökmeyen bir bitki olup oldukça büyük bir taca (ağacın dal ve yaprak kısmı) sahiptir. Yaprakları iki veya üç çiftten meydana gelen kanat yaprakları olup her biri koyu yeşil renkli, kenarları bütün, oval veya yumurta şeklinde, 3-5cm uzunluğunda, 1,5-3cm eninde ve de derimsidir. Çiçek*leri mavimsi mor veya leylaki renkte, 5 oval taç yapraktan meydana gelir. Ortada altın sarısı renkte 10adet döllenme tozluğu bulunur ve çiçeğin çapı 2-3cm büyüklüğünde olup 6-10adet çiçek topluca bir arada bulunur.
Türkiye’nin Akdeniz bölgesinde belki Kutsal Guayak yetiştirilebilir çünkü Şifalı Guayak daha sıcak bölgelerde yetişir. Ağacın gövdesi kesilir, kabukları soyulur ve odunu kıyma gibi kıyıldıktan sonra önce petrol eterde sonra eterde ekstraksiyonu yapılır. Ağacın birleşimindeki reçinenin %15’i petrol eterde, %70’i eterde ekstraksiyonu yapılarak çözülür. Eskiden ağaçların gövdesinin ortasına kadar delinir ve buradan akan reçineler toplanarak işlenirdi.
Kullanılması:
a) Yapılan klinik araştırmalara göre Guayak çayı ve natürel ilaçları başta romatizma rahatsızlıklarından; artritis, artroz, kas romatizması ve siyatiğe karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin yayınladığı Monografi bildirisine göre Guayak çayı başta; romatizma rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
c) Halk arasında; artritis, poliartritis, bademcik, boğaz ve yutak iltihaplanması, öksürük, nefes alamama hissi, mide yanması, kemik ağrıları, idrar yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılır.
Guayağın birleşimindeki Guajakol ve Guajaretasidin enzimlerden lipoksygenezin üretimini azalttığı böylece Arahidonasitten Leukotrien’e dönüşümün durduğu veya azaldığı ve iltihapların artmasına neden olan Leukotrin’in azalması ile ağrılar şişlikler ve iltihapların yok olduğu ileri sürülmektedir. (geniş bilgi için Cefak firmasından broşür istenebilir).
Guayak odunundan iki kahve kaşığı demliğe konulur. Üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilerek 5-10 dk demlenmeye bıraktıktan sonra çay süzülerek içilir
Homeopati’de: Guayak odunundan 100gr ince kıyılarak bir şişeye konur. Üzerine 500ml %70’lik Alkol (etanol) ilave edilir ve 4-6hafta bekletildikten sonra süzülerek Homeopati’de<>ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4defa 15-20damla 6-8hafta süre ile alınır. Yukarıdaki çay harmanlarından aynı şekilde tentür elde edilir.
Guayak osunu çayının herhangi bir yan tesiri yoktur fakat aşırı dozajda alınır ise mide bağırsak iltihaplanmaları, ishal krampları, kalp çarpıntısı ve baş dönmesi gibi rahatsızlıklara neden olabilir. Peygamber çiçeği, Peygamber çiçeği (Centaurea cyanus), Belemir.
Papatyagiller (Asteraceae) familyasından özellikle Orta Avrupa' da bulunan mavi mor yapraklı çiçekleri olan bir bitki.
